https://www.tuinadvies.nl / zaterdag 28 november 2020

Euonymus europaeus - Kardinaalsmuts: een sieraad in de tuin

Kardinaalsmuts(Euonymus europaeus)

Kardinaalsmuts is een (meestal) bladverliezende inheemse heester, een sieraad in de tuin, vooral in herfst en winter. Tijdens een herfstwandeling kunnen we genieten van de karmijnrode kleur van de bladeren en de openspringende kleppen van de vruchtjes, waaruit oranje zaden te voorschijn komen. Vogels zijn er dol op!

Spindle-tree of burning bush (Engels)
Bonnet de prêtre (Frans)
Pfaffenhütchen of Spindelbaum (Duits)
Celastraceae - kardinaalsmutsfamilie

Verspreiding
Kardinaalsmuts is inheems in Europa, China, Japan en Oost-Azië. Hij groeit in de wilde natuur het liefst in struwelen en heggen en vooral op kalk- en kleibodem.

Naamgeving en herkomst
De Nederlandse naam heeft betrekking op de vorm en de kleur van de vruchten, die op een kardinaalsmuts lijken.

De Engelse naam duidt op het gebruik van het hout voor spindels. Het Latijnse woord betekent ‘de Europese te goeder naam bekend staande plant’, wat ironisch bedoeld is. Gezinspeeld wordt op het gif van de vruchten dat vroeger gebruikt werd om hoofdluizen te bestrijden. In Nederland en België komen wij kardinaalsmuts tegen in haagbeukbossen, langs oude beken en vooral in de duinen van Noord- en Zuid-Holland.

Kardinaalsmuts werd vaak in parken en plantsoenen aangeplant. Tegenwoordig is men er i.v.m. de giftigheid van de bessen voorzichtig mee.

Plantkenmerken
Kardinaalsmuts is een krachtige groeier. In de lente ontwikkelt hij lichtgroene bloempjes, die als kleine kruisjes in grote aantallen bij elkaar zitten. Ieder bloempje heeft 4 kroonblaadjes, 4 kelkblaadjes en als u goed kijkt, ontdekt u bij de mannelijke bloemen 4 meeldraden. De meeste bloemen zijn tweeslachtig en bevatten veel nectar waar insecten van smullen.

Bladeren en takken zijn groen van kleur en aan de twijgen bevinden zich kurklijsten. De bladeren zijn fijn gekarteld en staan kruisgewijs.

Het meest opvallend zijn de vruchtjes in het najaar. Als de 4 kleppen openspringen, komen de oranje zaden tevoorschijn die lang aan de takken blijven hangen. Na de eerste nachtvorst dwarrelen bladeren en bessen van de struik. Maar als het niet te hard vriest, blijven de vruchtjes nog geruime tijd zitten en zijn dan een sieraad voor de steeds kaler wordende tuin.

Soorten
Er bestaan vele soorten kardinaalsmuts. Euonymus europaeus kan tot 4 m hoog worden. De variëteit

Red Cascade heeft overhangende takken en is in het najaar bezet met helder roze vruchten.

Euonymus alatus is een sterk vertakte, tot 2 m hoge heester met geelrode vruchten. Zijn takken groeien bijna horizontaal. Overjarige twijgen zijn bezet met kurklijsten en vrijwel zonder blad. Deze soort is geschikt voor de bonsaicultuur.

Niet alle kardinaalsmutsen verliezen hun blad. Er zijn ook kruipende soorten, bv. de Euonymus fortunei. Sommige hebben groen blad dat in het najaar purper kleurt. Andere hebben wit of geelgroen blad of blad met zilverwitte randen. Deze kruipende soorten zijn geschikt als bodembedekker of als aankleding van muren of schuttingen want zij kruipen niet alleen langs de grond maar ook omhoog. Met hun hechtwortels klimmen zij langs muren, rotsen of boomstammen. Ook zijn zij geschikt voor de beplanting van terras en balkon. Zij zorgen voor kleur tijdens de wintermaanden.

Snoeien
Aan het eind van de winter kunnen kardinaalsmutsen gesnoeid worden, liefst niet elk jaar. Snoeien heeft slechts de functie van uitdunnen. U kunt de oudste takken laag bij de grond wegknippen.

Ongedierte
Kardinaalsmuts wordt soms belaagd door de rupsen van de stippelmot (ponomenta cagnagellus) die een struik geheel kaal kunnen vreten. De mot weeft tussen de takken talloze spinsels die geel met zwart gespikkelde rupsen herbergen. Tijdens de nazomer zitten de daaruit voortgekomen vlindertjes, wit met zwarte stippen, op de bloemen in de tuin, bv. op de gulden roede. Kaalgevreten struiken ontwikkelen snel weer nieuwe bladeren en staan er na het Sint-Janslot (nieuw groeiimpuls na 24 juni) weer florissant bij.

Verder zijn het wilde konijnen die zich tegoed doen aan de schors van de kardinaalsmuts, vooral tijdens de wintermaanden. Maar ook van deze schade komt de struik weer bij door nieuwe scheuten te vormen.

Gebruik
De Engelse en Duitse naam duidt erop dat men vroeger van het hout spindels voor spinnewielen vervaardigd heeft. Het oud-Engelse woord prick-wood en prick timber heeft te maken met het gebruik van het hout als vleespennen. Het hout is zeer geschikt om er houtskool van te maken.

Uit de oranje schillen van de zaden bereidde men een luizendodend middel en kleurstof. Het taaie, gele hout met fijne poriën is kernloos en geschikt voor draaiwerk, de bouw van muziekinstrumenten en om zijn mooie kleur als inleghout.

De bast bevat guttapercha, de voorloper van rubber. Men gebruikte het melksap als zodanig. In schors en vruchten zit de giftige stof euonymine. Konijnen, geiten en ezels hebben er geen last van.

Vermenigvuldigen
U kunt kardinaalsmuts zaaien door de witte pit die zich in het oranje velletje bevindt direct na de oogst in de grond te stoppen. Het is veel gemakkelijker om enkele gezonde takken af te snijden en in vochtige grond te stekken. Zij zullen evengoed wortelen als stekken van meidoorn en vlier.

Print deze pagina

#131

Auteur: Brigit Kahlert
www.stemderbomen.nl