https://www.tuinadvies.nl / zondag 5 december 2021

Reuzenberenklauw is mooi maar is ook een heel gevaarlijke plant

Reuzenberenklauw als gevaarlijke plant:

De eerste reuzenberenklauwen werden in de 19de eeuw vanuit de Kaukasus naar Europa gebracht. Zo verschenen deze planten in de Europese botanische tuinen en op grote landgoederen waar deze imposante planten een mooi plaatsje kregen in de siertuin. Aan het begin van de twintigste eeuw begon men de gevaren van de plant te kennen en verdween ze steeds vaker uit de siertuin. Berenklauw heeft zich wel al buiten de tuinen weten te verwilderen waardoor je ze kan aantreffen langs hagen, bosranden, oevers, spoorwegen, autostrades en wegbermen op voedselrijke en vochtige standplaatsen.

Berenklauw behoort tot de familie van de schermbloemigen (Umbelliferae). De naam Heracleum doet denken aan de Griekse halfgod Heracles die met zijn robuuste lichaam verwijst naar de stevig gebouwde plant.
Berenklauw is tijdens de bloei aantrekkelijk voor insecten, maar ook in de winter worden de dode, holle bloeistengels door insecten en spinnen gebruikt als overwinteringsplaats. De mezen weten dit en hakken de stengels in de vorstperiodes open op zoek naar voedsel. De lange gedroogde stengels met bloemschermen worden ook wel eens gebruik in droogboeketten.

In de Benelux treffen we twee soorten berenklauw aan:

De gewone berenklauw of Heracleum sphondylium. Worden 80 tot 200 cm hoog.
De reuzenberenklauw of Heracleum mantegazzianum vindt zijn oorsprong in het westen van de Kaukasus. De reuzenberenklauw heeft geribbelde, rood gevlekte stengels die aan de voet tot 10 cm dik zijn. Deze groeit op enkele weken uit tot een plant van 3 a 4 meter hoog met bladeren tot anderhalve meter groot. De bladeren zijn grof gezaagd en diep ingesneden.

rood gevlekte stengels van de reuzenberenklauw

De gewone berenklauw is een niet invasieve plant waardoor deze onder controle kan gehouden worden. De grotere reuzenberenklauw die vroeger werd ingevoerd voor zijn decoratieve uiterlijk, heb je door zijn zeer kiemkrachtige zaden meestal niet als een alleenstaande plant. Door de massa's kiemkrachtige zaden die de planten vormen heb je al snel een heel bos reuzenberenklauwen die je met moeite binnen de perken kan houden. Elke plant produceert een 100.000 zaden die tot 7 jaar lang hun kiemkracht behouden. Het is dan ook aangeraden de uitgebloeide bloemschermen tijdig weg te halen vooraleer er zich zaad kan vormen.

De samengestelde, grote, witte bloemschermen staan hoog boven de bladeren op de dikke stengels te bloeien van juni tot juli. De naar anijs geurende bloemen worden druk bezocht door allerlei vliegen, kevers en andere insecten.

Indien de zaden zich toch kunnen ontwikkelen zullen ze zich massaal via de wind verspreiden om dan in het vroege voorjaar te ontkiemen vooraleer de meeste andere planten dat doen. Door hun enorme groeikracht en omvang moeten de planten in hun omgeving spoedig wijken. De reuzenberenklauw heeft forse bladeren die langer zijn dan een meter en daardoor aantrekkelijk zijn voor kinderen die het tof vinden om zich onder deze reuzen te gaan verstoppen of eronder te spelen. Echter bezitten stengels en bladeren brandharen zoals bij brandnetels. Spijtig genoeg krijg je bij de aanraking van de berenklauw geen onmiddellijke pijnprikkels zoals dat bij netels wel het geval is. De niets vermoedende tuinier of spelende kinderen die in aanraking komen met de brandharen zijn zich op dat moment van geen onheil bewust. Als je op een zonnige dag bij het snoeien of wieden met de huid in aanraking komt met de brandharen kun je enorme brandwonden krijgen.

Furanocumarine is een sterk geurende, vluchtige olie die uw huid overgevoelig maakt voor ultraviolette straling uit het zonlicht (= fotosensibilisatie) waardoor ontstekingen en brandwonden ontstaan. Opgelet: ook onder een zonnebank is er U.V.-licht. De schadelijke gevolgen kunnen ontstaan als je huid of slijmvliezen (ogen, lippen, mond...) in contact komen met de brandharen en daarna aan zonlicht worden blootgesteld. Na het contact met het sap ontstaan er binnen de 24 uren brandende, rode huidvlekken die enkele uren later overgaan in scherp begrensde en gezwollen blaarvormige en pijnlijke ontstekingen. Deze brandblaren kunnen later open zwerende wonden vormen. Bij grote aangetaste huidoppervlaktes kan opname in een kliniek nodig zijn.
Wanneer furocamarine in de ogen terecht komt, kan soms blindheid ontstaan. Verscheidene furanocumarines zijn ook nog eens kankerverwekkend.
Bij regenweer of zonder zon irriteert de plant veel minder.
Bij de gewone berenklauw zijn de verschijnselen niet zo hevig als bij de reuzenberenklauw.

Ontluikende bladeren in het vroege voorjaar.

Voorkomen is beter dan genezen.

Indien je toch tussen de berenklauw moet werken, kun je best alle contact met de huid vermijden door beschermende kledij te dragen voor de hals, armen, handen en benen. Naast lange broek en trui of vest met lange mouwen kan een hoed ook nuttig zijn. Hou er wel rekening mee dat het sap doorheen de kledij kan dringen. Synthetische, waterafstotende stof is dan ook te verkiezen boven linnen of katoen die het sap kan absorberen.
Om de ogen te beschermen tegen sap dat zou vrij komen tijdens het snoeien kun je best een zonnebril, stofbril of beschermbril opzetten. Denk er ook aan van met je natte handschoenen niet in de ogen te wrijven.
Voel je dat er toch sap op de huid is terecht gekomen dan kun je dat best onmiddellijk met koud water en zeep afwassen. Daarenboven blijf je best minstens één week uit de zon. Sap in de ogen langdurig uitwassen met koud water en voor alle zekerheid een arts raadplegen.
Kinderen die het gevaar niet kennen zullen graag tussen de reusachtige planten spelen. Waarschuw hen voor de gevaren van deze plant en laat ze nooit fluitjes, verrekijkers of blaaspijpen maken uit de holle stengel van de plant.
Bereklauw is goed bestand tegen maaien en zal telkens terug komen. Steeds weer maaien tot de plant ook ondergronds uitgeput geraakt is een mogelijkheid om de planten te vernietigen.
Jonge planten bevatten veel eiwitten en worden graag gegeten door schapen en konijnen. Bij begrazing eten de dieren steeds weer de bovengrondse delen af die instaan voor de fotosynthese. Dit zorgt voor uitputting van de energiereserves in de wortels waardoor de planten er het loodje bij neer leggen.
Merk je reuzenberenklauw op in de buurt van een kinderspeelterrein of een school, maak daar dan melding van zodat deze verwijderd kunnen worden.

de mooie witte bloemschermen.

Andere fototoxische planten die na aanraking van de huid in combinatie met zonlicht verbranding kunnen veroorzaken (maar minder hevig als de reuzenberenklauw) zijn: